[ĐCBL] Curse of Knowledge - Lời nguyền kiến thức

Đâu đó trong cuộc sống, có những lúc chúng ta vô thức gặp phải một "rào cản vô hình" trong giao tiếp, vô cùng quen thuộc, nhưng mang lại cho chúng ta sự khó xử và khiến hiệu suất giao tiếp bị giảm sút. Bạn có bao giờ gặp phải trường hợp, khi đi học, mỗi lần học kiến thức, khái niệm mới, bạn luôn thấy khó hiểu dù giáo viên là chuyên gia có tiếng trong môn học này. Khi đi làm, bạn lại gặp tình huống khó xử khi không nắm bắt được ý tưởng cấp trên giao, cảm giác như đang bị dính phải một "lời nguyền" khó giải thích. Thực tế, hiện tượng này khá phổ biến trong cuộc sống, khi khoảng cách kiến thức giữa hai người quá lớn, nhưng người nói hoặc người viết không nhận ra điều này. Trong tâm lý học, hiện tượng này gọi là "Curse of knowledge", hay còn được biết đến là Lời nguyền kiến thức. Nó khiến nội dung cần truyền tải không đến được với người nghe, vô tình tạo nên khoảng cách trong giao tiếp.

Nguồn gốc của Curse of knowledge

Hiện tượng này xảy ra khi giao tiếp với người khác, ta vô tình giả định rằng đối phương ở hữu kiến thức tương tự bản thân về một chủ đề nào đó. Khi biết quá nhiều một lĩnh vực, bạn quên mất tâm thế của một người chưa biết gì về nó, dẫn đến việc chia sẻ không hiệu quả. Nói một cách khác, bạn hiểu rõ vấn đề, nhưng chưa chắc đã truyền tải được cho đối phương. Sự thiên vị về nhận thức đến một cách vô thức trong trí não bạn như vậy đấy.

Có thể nhiều người chưa biết, thuật ngữ này xuất hiện lần đầu năm 1989, trong một nghiên cứu của 3 nhà kinh tế học Colin Camerer, George Loewenstein và Martin Werber. Họ nhận ra hiện tượng này trong các phiên giao dịch, khi những người liên quan có mức độ hiểu biết khác nhau về cùng một vấn đề. Đến năm 1990, một sinh viên tốt nghiệp ngành tâm lý học tại Đại Học Stanford tên là Elizabeth Newton đã làm thí nghiệm đơn giản để mô tả Curse of knowledge. Cô chia người tham gia thành 2 nhóm để chơi trò đoán bài hát theo nhịp điệu. Theo đó, một nhóm được nghe một số bài hát phổ biến, rồi gõ nhịp điệu của chúng xuống bàn gỗ, nhóm còn lại phải đoán xem đó là bài gì. Khi nhóm gõ được yêu cầu dự đoán xem nhóm nghe sẽ đoán trúng bao nhiêu trong tổng số 120 bài hát, kết quả đưa ra vô cùng bất ngờ, bởi thực tế tỉ lệ đoán đúng của nhóm nghe chỉ có 2.5%, trong khi nhóm gõ nghĩ là 50%. Nguyên nhân vì khi nghe bài hát, nhóm gõ nhanh chóng nắm bắt giai điệu và cho rằng nhóm còn lại cũng có cảm nhận tương tự. Trên thực tế, những gì nhóm nghe cảm nhận được chỉ là một loạt nhịp gõ tay khó hiểu trên bàn gỗ. Từ thí nghiệm này, ta có thể rút ra được vấn đề ở đây là một khi chúng ta có nền tảng, tri thức, thật khó để hình dung nếu không có nó thì sẽ như thế nào.

Sẽ ra sao nếu dính phải "Curse of knowledge"?

Vậy thì "lời nguyền" này có tác động đến chúng ta như thế nào? Trên thực tế, hiện tượng này gây ra rào cản trong giao tiếp, bởi vì dưới ảnh hưởng của nó, người nói thường cho rằng người nghe đã có kiến thức để hiểu vấn đề. Họ sẽ sử dụng ngôn ngữ chuyên ngành để nói chuyện, và điều đó gây khó hiểu cho đối phương. Đối với người tiếp nhận thông tin, không phải lúc nào họ cũng lên tiếng. Theo Decision Lab, bởi vì người nghe có cảm giác ngại ngùng, hoặc họ có niềm tin sẵn có với người nói, chẳng hạn như người nói là chuyên gia nổi tiếng. Một nguyên nhân khác là não họ cần thêm thời gian để xử lý lượng thông tin “khó hiểu” mà nó nhận được.

Ở một khía cạnh khác, người nghe có thể đánh giá năng lực, kiến thức của họ trong một lĩnh vực nào đó cao hơn thực tế khi họ cho rằng mình hiểu ý người nói, nhưng thực chất là họ hiểu sai. Vấn đề này khá phổ biến nhưng lại không hề khó hiểu khi những người liên quan đến từ các ngành nghề khác nhau, do đó có trải nghiệm khác nhau về cùng một chủ đề, từ đó sinh ra sự không đồng nhất trong giao tiếp.

"Thuốc giải" cho "Curse of knowledge"

Điểm chung của những người dính phải Lời nguyền kiến thức là sử dụng ngôn ngữ chuyên ngành và khái niệm trừu tượng khi giao tiếp. Vì vậy, trước khi truyền đạt kiến thức với người khác, đặc biệt là những người chưa có nền tảng, bạn nên viết lại vấn đề bằng từ ngữ cụ thể, dễ hiểu. Với những khái niệm nặng tính chuyên môn, nên đi kèm một ví dụ để người nghe có thể dễ hình dung hơn.

Trong những bối cảnh dễ xảy ra Lời nguyền kiến thức là văn phòng và lớp học, người nghe thường ở thế bị động. Đôi khi ta ngại đặt câu hỏi với người nghe dù chưa rõ vấn đề, tuy nhiên điều này lại khiến ta gặp khó khăn nhiều hơn. Việc đặt câu hỏi là bí quyết đơn giản, nhưng lại rất quan trọng để đạt hiệu quả trong giao tiếp. Vì vậy, nên đặt câu hỏi khi cần thiết đối với thầy cô giáo, sếp và mọi người xung quanh mình để đảm bảo bản thân không bỏ lỡ thông tin nào.

Vậy, trong trường hợp ngược lại, bạn đang là người truyền tải và muốn giải thích cho đối phương thì cần sử dụng "thuốc giải" như thế nào? Nếu là người cung cấp thông tin, bạn nên đặt mình vào tâm thế người nghe, bằng cách hỏi xác nhận xem họ đã nắm được ý tưởng bạn muốn truyền tải chưa. Bên cạnh đó, việc lắng nghe góp ý từ người khác, đặc biệt khi giảng dạy là một phương pháp hiệu quả để điều chỉnh tốc độ và cách truyền đạt thông tin của mình. Đôi khi bạn có thể nhờ người nghe lặp lại chính thông tin bạn vừa nói theo cách mà họ hiểu, từ đó hiểu hơn cách tư duy của người nghe và điều chỉnh cách truyền đạt sao cho phù hợp với họ.

Tạm kết

Curse of knowledge, một vấn đề tưởng chừng như xa vời, hóa ra lại vô cùng phổ biến trong cuộc sống và gây ra nhiều rắc rối trong việc truyền đạt suy nghĩ của mình cho đối phương, đặc biệt trong ngành giáo dục. Vì vậy, để khắc phục được hiện tượng này, người nói có thể chia sẻ kiến thức cho người nghe một cách hiệu quả, trực tiếp và dễ hiểu hơn, từ đó xoá bỏ những rào cản trong giao tiếp và đạt được mục tiêu giao tiếp một cách hợp lý và tối ưu nhất.

- 𝐓𝐡𝐚𝐧𝐡 𝐌𝐚𝐢 -

---------------------------------------------------------

𝐁𝐀̉𝐍 𝐓𝐈𝐍 𝐒𝐈𝐍𝐇 𝐕𝐈𝐄̂𝐍 𝐍𝐆𝐇𝐈𝐄̂𝐍 𝐂𝐔̛́𝐔 𝐊𝐇𝐎𝐀 𝐇𝐎̣𝐂 𝐘𝐄𝐒𝐍𝐄𝐖𝐒

CLB Sinh viên Nghiên cứu Khoa học YES - ĐH Kinh tế Quốc dân.

Xem số báo mới nhất tại: https://yesneu.com/paper

Đăng ký nhận Yesnews hàng tháng: https://forms.gle/jFniU76nF7sipKEe7

Mọi ý kiến đóng góp xin liên hệ: yesnews.neu@gmail.com

-------------------------------------------------------------------------

𝐂𝐋𝐁 𝐒𝐈𝐍𝐇 𝐕𝐈𝐄̂𝐍 𝐍𝐆𝐇𝐈𝐄̂𝐍 𝐂𝐔̛́𝐔 𝐊𝐇𝐎𝐀 𝐇𝐎̣𝐂 𝐘𝐄𝐒 - trực thuộc Đoàn Thanh niên trường ĐH Kinh tế Quốc dân và Phòng Quản lý Khoa học trường ĐH Kinh tế Quốc dân

Địa chỉ: Phòng 121, Nhà 11, KTX ĐH Kinh tế Quốc dân

Fanpage: https://www.facebook.com/yesclubneu/

Website: https://yesneu.com/

Tiktok: https://www.tiktok.com/@yesclubneu

Email: yesclub.neu@gmail.com

Hotline: 085 9596919 (Ms. Yên Đan)